CIVITAVECCHIA
Średniej wielkości miasto o 53 tysiącach mieszkańców i 73,74 km² powierzchni, w centralnych Włoszech, w administracyjnej Regione Lazio, gdzie wchodzi w zestaw Città Metropolitana di Roma Capitale. Leży 69 km na północny zachód od Rzymu oraz 244 km na południowy wschód od Livorno, przy Via Aurelia, na obszarze równinnym rozciągniętym wzdłuż brzegów Morza Tyrreńskiego, wciśniętym między rzeki Mignone (62 km) od północy i Marangone (14 km) od południa, zaś na północo-wschodzie sięgającym wzniesień Monti della Tolfa (Tolfaberge). Wizerunek miasta tradycyjnie kreślony jest przez potężny port morski, największy takowy w regionie Lacjum, ongiś główny (obok Ankony na Mare Adriatico) port Państwa Kościelnego, a dziś miejsce szczególnie istotne a nawet kluczowe w skali całego kraju dla komunikacji promowej Kontynentu z Sardynią. Osada przypuszczalnie założona została przez Etrusków, jednakże dopiero w czasach cesarza Trajana, kiedy między 107 a 110 rokiem powstał tutaj port morski, stała się miastem, pod nazwą Centum Cellae, użytą per la prima volta w liście Pliniusza Młodszego. Najpóźniej w czwartym wieku awansowało ono na siedzibę biskupią, zaś relacja z 416 roku mówi o nim jako jedynym jeszcze kwitnącym ośrodku morskim na północ od Rzymu. Od szóstego do ósmego stulecia miasto kontrolowane było przez Bizancjum. W 728 roku przeszło pod władztwo Stato della Chiesa. Od ostatniej ćwierci VIII wieku dawało o sobie znać zagrożenie ze strony atakujących brzegi włoskie Saracenów. Między końcem 813 a początkiem 814 roku najechali oni i spustoszyli Centumcellae, by następnie kontynuować swe rejzy 828, 846 i 876 (Saccheggio di Centumcellae). Szukająca przed tym schronienia ludność salwowała się ucieczką w sąsiednie lasy. Już jednak 854 papież Leon IV założył nowe osiedle, sytuując je bardziej bezpiecznie, to znaczy dalej od wyeksponowanego na muzułmańskie napady brzegu morskiego, za to wśród wzgórz Monti della Tolfa po lewej stronie rzeki Mignone, na resztkach niegdysiejszej osady etruskiej; miało ono nosić jego imię, Leopoli, zachowało atoli miano antyczne w uproszczonej formie (Centocelle, Cencelle). Niebawem wszakże powrócono do miasta pierwotnego przy porcie, dla odróżnienia od Cencelle nazywając je po prostu Starym Miastem (Civitas Vetula, Città Vecchia). Ojciec Święty przekazał ten teren w lenno różnym lokalnym władcom, którzy utrzymali się na nim do 1432 roku, kiedy miasto stało się pełną domeną papieską, będąc nią aż po likwidację Stato Pontificio (1870). W kwietniu 1859 roku oddano do użytku kolej z Rzymu, pierwotnie długości 72,6 km, jedną ze starszych we Włoszech (Ferrovia Roma–Civitavecchia). Dnia 16 września 1870 roku, zatem na cztery dni przed Presa di Roma, zajęły miasto królewskie wojska włoskie. Podczas drugiej wojny światowej, mimo iż było ono twierdzą antyfaszystowskiego ruchu oporu, uległo z powodów strategicznych jako ważny port morski obróceniu w perzynę przez alianckie siły powietrzne. Dziś Porto di Civitavecchia, z racji bliskość Rzymu jeden z ważniejszych w Europie, zwłaszcza dla ruchu osobowego z ponad dwoma milionami tranzytowych podróżnych rocznie, poza Sardynią (Cagliari, Olbia, Arbatax, Porto Torres) połączony jest stałymi liniami pasażerskimi tra gli altri z Sycylią (Palermo, Trapani, Catania), Maltą, Hiszpanią (Barcelona) oraz Afryką Północno-Zachodnią (Tunis). Tym samym wpisuje się w koncepcję transeuropejskiej sieci autostrad morskich (Motorways of the Sea). Porto di Civitavecchia, Porto di Fiumicino i Porto di Gaeta składają się na Porti di Roma e del Lazio.
Jarosław Swajdo